Μικελάντζελο Μερίζι Καραβάτζιο (Michelangelo Caravaggio)

Ο Μικελάντζελο Μερίζι από το Καραβάτζιο αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση στην ιστορία της τέχνης. Είναι ο μεγάλος καλλιτέχνης που στα 41 μόλις χρόνια της ζωής του κατάφερε να επηρεάσει όσοι λίγοι την τέχνη του καιρού του, να τον θαυμάσουν, να τον μιμηθούν, μα και να τον φθονήσουν και να τον καταδιώξουν.

Φύση θυελλώδης και ριζοσπαστική, νατουραλιστής μα και θρησκευτικός ζωγράφος, εξέφρασε την εποχή της Αντιμετρρύθμισης με τη μεγαλύτερη ίσως δύναμη και αυθεντικότητα από οποιονδήποτε σύγχρονό του, και χαρακτηρίστηκε ήδη όσο ζούσε «διαβολική ιδιοφυΐα».

Δεν είχε μαθητές, μα η επιρροή του στη ζωγραφική είναι τεράστια, καθώς έστρεψε το βλέμμα των καλλιτεχνών αδιαμεσολάβητα προς τη Φύση και τον άνθρωπο. Το καλλιτεχνικό του παράδειγμα ακολούθησαν δεκάδες σημαντικοί ζωγράφοι, οι οποίοι ονομάστηκαν «Καραβατζίστι».

Aρχισε τη σταδιοδρομία του ως ζωγράφος λυρικών και κομψών ρωπογραφιών, με πίνακες Τσιγγάνων, μουσικών και χαρτοπαικτών οι οποίοι συναρπάζουν με την ομορφιά και την ακρίβεια των νατουραλιστικών τους λεπτομερειών. Εξελίχθηκε όμως στο σημαντικότερο θρησκευτικό ζωγράφο της εποχής του, δημιουργώντας μια νέα ρωμαιοκαθολική τέχνη με ρίζες βαθιές στη συγκαιρινή του πνευματικότητα της Αντιμεταρρύθμισης.

Ο πλέον διάσημος ζωγράφος στην Ιταλία και ονομαστός σε όλη την Ευρώπη, ενέπνεε επίσης φόβο λόγω της δύστροπης και ιδιόρρυθμης προσωπικότητάς του. Καυχιόταν για την πρωτοτυπία του και χλεύαζε την εξουσία· ήταν ατρόμητος και εριστικός, και το 1606 σκότωσε έναν άντρα, περνώντας έτσι τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην εξορία.

Το μεγαλύτερο χάρισμά του ήταν η ενσυναίσθηση, το γεγονός ότι έδωσε στη θρησκευτική αφήγηση νιότη και σφρίγος και μέσω αυτών, όπως και μέσω της ακαταμάχητης προσωπικότητάς του, είναι που το έργο του βρίσκει τόσο άμεση ανταπόκριση στη σύγχρονη εποχή.
Oμως, παρ’ ότι υπήρχαν φορές που η θρησκευτική τέχνη του Καραβάτζιο σόκαρε τους συγχρόνους του, σε ένα βαθύτερο επίπεδο βρίσκεται σε αρμονία με την πνευματικότητα του 16ου αιώνα. Αντανακλά το πάθος του αναζωογονημένου καθολικισμού, η μελαγχολική της σκοτεινιά εν τούτοις υποδηλώνει τόσο τον τρόμο του ατόμου και τις ανησυχίες μιας εποχής πνευματικής κρίσης όσο και την κατάρρευση της οικουμενικής πίστης.

Ζωγράφιζε με μεγάλη ταχύτητα, χωρίς προπαρασκευαστικά σχέδια και χρησιμοποιώντας μοντέλα εκ του φυσικού, τα οποία απεικόνιζε απ' ευθείας στον καμβά. Λεπτομερείς έρευνες πάνω σε πίνακές του, φανερώνουν πως απουσίαζαν ίχνη σχεδίου, ενώ χρησιμοποιούνταν μόνο κάποιες αδρές χαράξεις, κυρίως για τον καθορισμό της σύνθεσης και της θέσης των μοντέλων. Θεωρείται πως η χρήση ζωντανών μοντέλων αποτελούσε βασικό συστατικό στοιχείο για το ρεαλισμό που αναζητούσε να αποδώσει.

Μετά το θάνατό του, η φήμη του εξασθένισε γρήγορα και το όνομά του ουσιαστικά εξαφανίστηκε από καταλόγους. Ο πρώτος του βιογράφος ήταν ο ζωγράφος Τζιοβάνι Μπαλιόνε, ο οποίος δεν έτρεφε συμπάθεια προς το έργο του. Πολλοί από τους πίνακές του αποδόθηκαν σε άλλους ζωγράφους, ενώ παράλληλα έργα που δεν του ανήκαν αποδόθηκαν σε αυτόν.